50تقابل استراتژی ها درکریدور ناباکو

50تقابل استراتژی ها درکریدور ناباکو

ايده قدرت برتر انرژي، ایده‌ای بود كه توسط دولت روسيه از سال‌ 2006 مطرح شد. علت طرح این ایده به خاطر ذخاير بزرگ نفت و گاز طبيعي، زغال‌سنگ این کشور است که می‌تواند از روسیه ابرقدرت انرژي، کنترل‌کننده قیمت و بازار انرژي و دست بالا در تنظیم روابط با دیگر کشورها را بسازد. ازآنجایی‌که روسیه بارها از ابزار انرژی بهره‌برداری سیاسی کرده است اروپاییان به فکر تجدیدنظر در قبال سیاست انرژی اروپایی خود برآمدند.

منابع جدید تأمین انرژی و انتقال آن به اروپا، توجه آن‌ها را به کشورهایی چون آذربایجان جلب نمود تا به خاطر موقعیت ژئوپلیتیکی خود و تلاش برای کاهش نفوذ روسیه به بهره‌برداری از خطوط لوله جدیدی برای انتقال انرژی به اروپا دست زند و بدین ترتیب سلطه روس‌ها بر انرژي اروپا و نفوذ بر قفقاز جنوبی، آسياي مركزي و مشترک‌المنافع را با طرح چنین ابتكاراتي کاهش دهند. با حمایت آمریکا خط لوله باكو، تفليس- جيهان به‌عنوان امن‌ترین، بهترين، کم‌هزینه‌ترین مسير انرژي قفقاز جنوبي انتخاب شد و روس‌ها در اين زمينه بازنده بزرگ نبرد نام گرفتند. به عبارت بهتر ساخت خط لوله باكو- تفليس- جيحان، شكست بزرگي براي روسيه بود، اين خط لوله نفت جمهوري آذربايجان و نفت و گاز قسمت‌های غربي قزاقستان را از مسير تركيه منتقل می‌کند. رقابت بر سر منابع درياي خزر توجيه ژئوپليتيك مهمي دارد.

 منطقه‌ی ساخت مجموعه خطوط لوله باكو- تفليس- جيحان و باكو-تفليس- ارز روم به معناي تشكيل کریدور جديد انتقال انرژي در جنوب اوراسيا يعني کریدور شرق- غرب است. تشكيل کریدور جديد انتقال انرژي به‌کلی تركيب قوا را در منطقه درياي خزر تغيير می دهد از این رو کشورهایی چون ترکیه برای عبور خط لوله از این کشور و استفاده سیاسی از آن در آینده  مثل ملحق شدن به اتحادیه اروپا بسیار کوشید حتی حاضر بود هزینه‌های گزاف اجرای آن را بپردازد. خط لوله ناباکو یک خط لوله انرژی ساده صرفاً نیست و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پروژه های خطوط انرژی دنیا محسوب می‌شود که برای کشورها علاوه بر امتیاز حق ترانزیت می‌تواند امتیازهای دیگری  را از آن کشورها کند.

با درک این واقعیت و احساس تهدید، سیاست خارجی روسیه در قبال خط لوله ناباکو عبارت بود از ناامن نشان دادن پروژه به‌عنوان اینکه این خط لوله از کشورها و مناطقی عبور خواهد کرد که در آن ناامنی و درگیری ها وجود دارد و از طرفی تلاش برای  دور کردن رقیب قدرتمندی چون ایران بعنوان کشوری با ذخایر گازی فراوان از این پروژه بزرگ و حیاتی، از دیگر اقدامات این کشور بود. اگرچه به خاطر مسائل هسته‌ای ایران، ایالات‌متحده عملاً راه نفوذ و ملحق شدن ایران به این پروژه در شمال را چون پروژه خط لوله صلح در جنوب گرفته بود، ولی بیشترین نفع از عدم ورود ایران به این پروژه را روسیه می‌توانست از آن خود کند. اهمیت حضور ایران در این پروژه را بخاطرظرفیت خط لوله ناباکو را نمیتوان از نظر دور داشت. این خط لوله به نظر نمی‌رسید که بتواند جوابگوی انرژی کشورهای قاره سبز باشد و کشورهای اروپایی با توجه به روند رو به رشد صنعت و تکنولوژی به منابع انرژی بیشتری نیاز پیدا خواهند کرد، لذا وابستگی انرژی آن‌ها به روسیه بدون ایران می‌توانست تکرار گردد. این وابستگی سبب می‌شد تا آن‌ها تن به خواسته‌های این کشور بدهند و نرمش‌های سیاسی در قبال روسیه از خود نشان بدهند. عدم ورود ایران به این بازی بزرگ سیاست و انرژی، به معنای این است که روسیه همچنان بازیگر اصلی در مقابل اروپا خواهد بود.

خطر احداث ناباکو یا هر نوع احداث خط لوله جدید بدون کنترل از سوی روسیه به معنای این است که در درازمدت این کشور تفوق خود را در تأمین انرژی اروپا از دست خواهد داد. لذا حل معمای قدرت برتر انرژی به معنای عدم بازی دادن رقبای جدید و حفظ شرایط موجود است. اگرچه بعضی کارشناسان معتقدند که بدون ایران خط لوله گازی ناباکو امکان تأمین منابع گازی درازمدت را نخواهد داشت، اما بازی خرید زمان به روش‌های مختلف و ایجاد بی‌اعتمادی در طرف غربی نسبت به دیگر کشورها بلاخص درزمینه تأمین امنیت مسیر انرژی می‌توانست در دستور کار سیاست خارجی و استراتژی روسیه قرار بگیرد.

حمایت از انرژی‌های جدید مثل انرژی هسته‌ای به معنای نادیده گرفتن انرژی‌های نفت و گاز نیست. اهمیت خط لوله ناباکو نه به‌عنوان خط ترانزیتی بلکه به‌عنوان خط لوله سیاسی چنان است که سرمایه‌گذاران مختلفی سعی دارند تا در این پروژه شرکت کنند. این سرمایه‌گذاران از شرکت‌های آمریکایی، اسرائیلی و اروپایی تا شرکت‌های روسی، چینی و ... برای انجام پروژه یا خرید سهام را شامل می‌شود. ناباکو یک خط لوله از دریای خزر به اروپا نیست بلکه ازنظر کارشناسان با الحاق کشورهایی چون قطر، به‌عنوان سومین کشور دارای ذخایر گازی، این پروژه قابلیت انتقال انرژی از منطقه خلیج‌فارس را دارد.

بهر حال، اهمیت ناباکو از قطع موقت صدور گاز به اوکراین و نفت به استونی، بحران گرجستان و تهدیدات مکرر مقامات روسی به استفاده از اهرم انرژی در تنظیم روابط خود با اتحادیه اروپا، اتحادیه اروپا را به بازنگری در استراتژی اروپایی خود وادار ساخت و نمی‌توان تلاش هر دو طرف را در قبال آن نادیده گرفت. اتحادیه اروپا به دنبال یافتن منابع جدید انرژی بدون روسیه است و در مقابل روسیه تلاش می‌کند تا انحصار تأمین آن را در اختیار خود داشته باشد و به هر طریقی اروپا را وابسته به خود نگه دارد. خط لوله ناباکو نشان‌دهنده‌ی اهمیت ابزار انرژی در تنظیم روابط خارجی است و می‌تواند به موضع‌گیری نرم اروپاییان در قبال کشورهای تأمین‌کننده انرژی درزمینه های مختلف منجر شود تا هرگونه قطع روابط، تحریم و اتحاد علیه آن کشورها را به تعویق بیندازد.